Việc chăm sóc bé ngay sau khi sinh là vô cùng quan trọng. Dưới đây là các bước chăm sóc thiết yếu cho trẻ sơ sinh trong những giờ và ngày đầu tiên, thường được thực hiện tại cơ sở y tế.
1. Chăm sóc thiết yếu ngay sau sinh (Giờ đầu tiên): Đây là những bước quan trọng giúp bé ổn định và kết nối với mẹ:
- Lau khô và Ủ ấm: Bé được lau khô ngay để tránh mất nhiệt và được quấn/ủ ấm.
- Da kề da (Skin-to-skin contact): Bé được đặt nằm úp trực tiếp trên ngực/bụng mẹ ngay sau khi sinh, kéo dài ít nhất 90 phút hoặc cho đến khi bé bú xong cữ đầu tiên. Việc này giúp ổn định nhiệt độ, nhịp tim và nhịp thở của bé, đồng thời tăng cường gắn kết mẹ con.
- Kẹp dây rốn muộn: Dây rốn được kẹp và cắt sau khi đã ngừng đập hoặc sau 1-3 phút sau sinh. Việc này giúp bé nhận thêm được máu từ dây rốn qua, phòng chống thiếu máu sau sinh cho bé.
- Hỗ trợ bú sớm: Trong thời gian da kề da, hỗ trợ bé tìm vú mẹ và bú sữa non càng sớm càng tốt (tốt nhất là trong vòng giờ đầu tiên). Sữa non rất giàu dinh dưỡng và kháng thể.
2. Chăm sóc trong những ngày đầu tiên: Sau khi đã ổn định, việc chăm sóc tập trung vào bú mẹ, giữ ấm, vệ sinh và theo dõi sức khỏe.
a. Nuôi dưỡng và Giữ ấm
- Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn: Cho bé bú mẹ theo nhu cầu (bú khi bé có nhu cầu, khoảng 8–12 lần/ngày).
- Giữ ấm: Luôn đảm bảo bé được giữ ấm. Có thể để bé nằm cạnh mẹ (cùng phòng) để giữ ấm nhờ hơi ấm cơ thể mẹ và dễ dàng theo dõi. Nhiệt độ phòng lý tưởng cho cả mẹ và bé là khoảng 27 độ C – 29 độ C.
- Không tắm ngay: Không nên tắm bé ngay lập tức để giữ lại lớp chất nhờn bảo vệ da (gây) và giúp bé giữ ấm. Thường là sau 24-48 giờ mới bắt đầu tắm bé hằng ngày.
b. Vệ sinh và Chăm sóc
- Chăm sóc rốn:
- Giữ rốn luôn khô ráo và sạch sẽ.
- Vệ sinh rốn theo hướng dẫn của nhân viên y tế (thường là bằng tăm bông và nước muối sinh lý hoặc cồn 70 độ).
- Để rốn thoáng, tránh quấn băng gạc kín mít để rốn mau khô và rụng (thường rụng sau 7–10 ngày).
- Vệ sinh mắt, mũi, miệng:
- Lau sạch mắt bằng gạc vô trùng và nước muối sinh lý (lau từ khóe mắt ra ngoài). Trẻ có thể bị chảy nước mắt/ghèn trong vài ngày đầu.
- Vệ sinh mũi nhẹ nhàng bằng tăm bông chuyên dụng thấm nước muối sinh lý.
- Thay tã và Vệ sinh da:
- Thay tã ngay sau khi bé tè hoặc ị để tránh hăm tã.
- Vệ sinh vùng hậu môn và bộ phận sinh dục bằng khăn mềm và nước ấm, lau theo hướng từ trước ra sau (đặc biệt quan trọng với bé gái).
- Chọn quần áo bằng vải mềm và tránh cọ xát mạnh trên da bé.
c. Theo dõi và Tiêm phòng
- Theo dõi sức khỏe: Quan sát các dấu hiệu bất thường như sốt, bỏ bú, ngủ li bì, nôn ói nhiều, phân có máu, rốn chảy máu/dịch hôi, hoặc vàng da tăng.
- Tiêm vắc xin: Bé sẽ được tiêm các mũi vắc xin cơ bản tại bệnh viện (ví dụ: Viêm gan B, Lao) theo lịch. Bố mẹ cần tuân thủ lịch tiêm chủng.
Lưu ý quan trọng: Trong những ngày đầu, trẻ sơ sinh thường ngủ rất nhiều và chỉ thức khi đói hoặc tã ướt. Điều quan trọng nhất là phải giữ ấm và đảm bảo trẻ được bú mẹ đầy đủ theo nhu cầu.
Nếu có bất kỳ thắc mắc hay lo lắng nào về cách chăm sóc, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc nữ hộ sinh để được hướng dẫn cụ thể và an toàn nhất.
